Czy można być oświeconym i jednocześnie niepoważnym? W Bhutanie odpowiedź brzmi: tak. I nie chodzi tu o żart, ale o postać prawdziwego mistrza duchowego – Drukpy Kunleya. Człowieka, którego życie burzyło schematy, prowokowało, oburzało, a jednocześnie… inspirowało do przebudzenia. W tym artykule przyglądamy się jego biografii, legendom, duchowym praktykom i pozostawionemu dziedzictwu – również z naszej osobistej perspektywy, zdobytej podczas wyprawy do Bhutanu.
Drukpa Kunley (1455–1529) urodził się w centralnym Tybecie jako szlachcic – pochodził z zamożnej rodziny, która od pokoleń pielęgnowała związki z duchowością i tradycją buddyjską. Już jako dziecko przejawiał niezwykłą bystrość umysłu i niepokorną naturę, co zauważyli zarówno nauczyciele, jak i duchowni. Zgodnie z oczekiwaniami rodziny został skierowany na ścieżkę klasztorną, zyskując dostęp do edukacji, która dla wielu była wówczas nieosiągalna.
Związany był z tradycją Drukpa Kagyu, jednym z głównych odłamów buddyzmu tybetańskiego, który kładł nacisk na przekaz ustny, indywidualną praktykę i bezpośrednie doświadczenie natury umysłu. Jego nauczycielem był wybitny mistrz Pema Karpo, który widział w Kunleyu potencjał duchowego geniuszu. Ale nawet pod jego opieką młody adept nieustannie kwestionował narzucone reguły, pragnąc znaleźć drogę bliższą życiu niż doktrynie.
Z czasem coraz bardziej dystansował się od konwencjonalnej formy życia monastycznego. Mimo że mógł zostać wielkim uczonym, opatem lub założycielem kolejnego klasztoru, Kunley porzucił oficjalne struktury i wybrał coś, co dla wielu było nie do pomyślenia – życie wędrowca, prowokatora i nauczyciela poza systemem. Świadomie przyjął rolę „szalonego jogina”, który łączy świętość z cielesnością, ironię z głębią duchową, a mistykę z najprostszymi aspektami ludzkiej egzystencji. I choć jego metody budziły kontrowersje, nie sposób odmówić im siły rażenia – do dziś pozostaje jednym z najbardziej rozpoznawalnych i pamiętanych mistrzów buddyzmu Himalajów.
Po porzuceniu konwencjonalnego życia monastycznego w Tybecie, Drukpa Kunley rozpoczął wędrówkę przez regiony Himalajów, w tym Sikkim i wschodni Nepal. Wędrował bez planu, niesiony intuicją i potrzebą konfrontacji z tym, co żywe, rzeczywiste, cielesne. Jego droga była zarazem duchową pielgrzymką, jak i prowokacją wobec skostniałych reguł, które – jak uważał – oddzielały ludzi od prawdziwego doświadczenia. W końcu dotarł na południe, do Bhutanu, który wówczas był jeszcze siecią luźno powiązanych dolin i klasztorów, nie zaś jednolitym państwem.
Dlaczego osiadł właśnie tutaj? Z jednej strony – odpowiadała mu otwartość mieszkańców tych ziem. Bhutan, mimo że głęboko zanurzony w buddyjskiej tradycji, nigdy nie przyjął jej w sposób dogmatyczny. Z drugiej – kraj ten, choć duchowo zakorzeniony, nie był jeszcze ustandaryzowany religijnie. To dawało przestrzeń dla kogoś takiego jak Kunley: niepokornego, błyskotliwego, nieobliczalnego.
W Bhutanie Kunley prowadził życie wędrownego nauczyciela, pojawiając się znienacka w wioskach, śpiewając swoje nauki, kpiąc z hipokryzji, uzdrawiając śmiechem i seksualnością. To tutaj miał ujarzmić demona w dolinie Lobesa i założyć klasztor Chimi Lhakhang – miejsce, które dziś uchodzi za duchowe centrum jego dziedzictwa. Tu też, według przekazów, miał głosić najwięcej ze swoich pieśni, których część przetrwała do dziś.
Bhutan nie był celem – był naturalną konsekwencją jego ścieżki. Miejscem, które potrafiło przyjąć jego przekaz bez potrzeby cenzury. I właśnie dlatego to Bhutan, a nie Tybet, nosi dziś jego imię jak znak tożsamości: niepokornej, szczerej, cielesnej i pełnej dystansu do własnych iluzji.
Choć Drukpa Kunley urodził się i rozpoczął swoją duchową drogę w Tybecie, to właśnie Bhutan stał się przestrzenią, w której jego dziedzictwo zapuściło najgłębsze korzenie. Właśnie tutaj jego nauki nie tylko przetrwały, ale i przeniknęły do codziennego życia, kultury, symboliki i wyobraźni mieszkańców. Dla wielu Bhutańczyków Drukpa Kunley to nie tylko postać historyczna, ale żywy symbol duchowej odwagi i wolności od konwenansów.
To w Bhutanie – nie w Tybecie – jego imię kojarzone jest z klasztorem Chimi Lhakhang, świętym fallusem, i słynnymi malowidłami, które zdobią tysiące domów w całym kraju. Tu jego dziedzictwo stało się czymś więcej niż wspomnieniem – stało się częścią krajobrazu. Nie tylko fizycznego, ale i mentalnego. Bhutan nie przechowuje pamięci o Kunleyu w muzeum – on wciąż żyje w słowach, gestach, obrzędach, a czasem nawet w żartach.
To, że właśnie w Bhutanie uznano tę niepokorną postać za bodhisattwę, nie jest przypadkiem. Tutejsza duchowość – mimo zewnętrznej powagi – nosi w sobie zgodę na paradoks, na nieoczywistość, na świętość, która nie musi być cicha. Kunley ze swoją śmiałością i humorem idealnie wpisał się w ten bhutański rytm – rytm, który nie oddziela sacrum od życia, tylko splata je w jedną, spójną nić.
Filozofia Drukpy Kunleya – choć na pierwszy rzut oka wydaje się chaotyczna lub obrazoburcza – była głęboko przemyślana i spójna. Jej celem nie było szokowanie dla samego efektu, ale rozbrajanie złudzeń, które – jego zdaniem – oddzielają nas od prawdy. W centrum tej drogi znajdowało się nie tyle przekraczanie zasad, ile ich prześwietlanie – pytanie, czy za konwencją nie kryje się hipokryzja, a za świętością – strach.
Kunley świadomie sięgał po to, co zakazane – seks, alkohol, obsceniczność – by wykazać, że to nie treść jest problemem, ale lęk przed nią. Jeśli świętość ma omijać ciało, to jest niepełna. Kunley prowokował nie po to, by niszczyć, ale by obnażać iluzje – szczególnie te duchowe.
W jego przekazach śmiech odgrywał rolę oczyszczającą. Wyśmiewał duchową dumę, społeczne konwenanse i fałszywe autorytety. Śmiech stawał się dla niego formą praktyki – stanem, w którym umysł przestaje się bronić i staje się gotowy na przemianę.
Nie głosił kultu ciała, ale też go nie odrzucał. Jego nauki przypominały, że pragnienia same w sobie nie są przeszkodą – problemem jest przywiązanie do nich albo ich wypieranie. Ciało traktował jako teren praktyki, nie jako coś gorszego od umysłu.
Kunley nie ufał autorytetom i nie potrzebował formalnych struktur. Jego metoda była radykalnie osobista – uczył przez obecność, kontakt, sytuację. Wierzył, że każde spotkanie może stać się okazją do przebudzenia, jeśli tylko zrezygnujemy z potrzeby kontroli.
Jego nauki są pełne sprzeczności – nie po to, by mieszać, ale by wytrącić z liniowego myślenia. Kunley pokazuje, że prawda rzadko przychodzi w czystych, wygodnych formach. Często przychodzi w tym, co niewygodne, nieoczywiste i… niepoważne.
Wszystko to czyniło z Drukpy Kunleya nie tyle nauczyciela w klasycznym sensie, ile katalizator. Nie prowadził za rękę – raczej popychał poza strefę komfortu. I może właśnie dlatego jego nauki wciąż działają – bo nie są teorią. Są zaproszeniem do bycia radykalnie szczerym wobec siebie samego.
Drukpa Kunley głosił nauki w formie pieśni, opowieści, żartów i zaskakujących działań. Gdy spotykał fałszywą pobożność – odpowiadał prowokacją. Gdy widział lęk przed cielesnością – łamał go bezpośrednim doświadczeniem. W wielu przypadkach uczył kobiety poprzez akt seksualny, mówiąc, że poprzez ekstazę można doświadczyć natury umysłu. Takie podejście nie mieści się w dzisiejszych ramach ortodoksyjnych religii, ale jego metoda wpisywała się w szerszą tradycję tantrycznego buddyzmu.
„Gdy jesteś wolny od pożądania, wtedy możesz je naprawdę zrozumieć.” – Drukpa Kunley
Podczas naszych wypraw po Bhutanie, postać Drukpy Kunleya powraca regularnie – nie tylko jako wątek historyczny, ale jako żywy element kultury. Mówi się o nim w klasztorze Chimi Lhakhang, wspominają go lokalni przewodnicy, a jego wizerunki – choć rzadko realistyczne – obecne są niemal wszędzie. Gdy stajemy przed domami z ręcznie malowanymi fallusami albo słuchamy historii o świętym, który przekraczał granice, trudno nie odnieść wrażenia, że Bhutan nosi jego dziedzictwo nie jak relikwię, ale jak część własnej tożsamości.
Położony w dolinie Punakha, klasztor ten znany jest jako „Świątynia płodności”. Został założony przez Kunleya na wzgórzu, gdzie – według legendy – ujarzmił demona i „przybił go” swoim fallusem do skały. To miejsce wraca we wspomnieniach wielu uczestników naszych wypraw jako jedno z najbardziej nieoczywistych. Nie ze względu na estetykę czy historię, ale atmosferę. To tam słyszymy śmiech zmieszany z powagą, gesty symboliczne, które nie są teatralne, tylko zwyczajne. Wiele kobiet przyjeżdża tu po błogosławieństwo potomstwa – ale także wielu mężczyzn podchodzi z szacunkiem do rytuału, w którym nie ma ani kpiny, ani wstydu.
Malowidła fallusów to temat, który zawsze wzbudza ciekawość wśród naszych podróżników – i zawsze prowadzi do rozmów o tym, czym naprawdę jest duchowość w bhutańskim wydaniu. Symbole te można znaleźć nie tylko na domach, ale również na klasztornych murach, słupach, bramach. Często ozdobione są oczami, językami, ogniem – nie po to, by szokować, ale by chronić. Są talizmanami, nośnikami przekazu, który mówi: „Nie bój się życia. Nie ukrywaj go.”
Podczas jednej z wypraw usłyszeliśmy od młodego mnicha z klasztoru Tamshing w Bumthangu, że fallus nie jest symbolem wyłącznie seksualnym – jest też znakiem odwagi. Odwagi, by spojrzeć na siebie bez udawania. I choć klasztor Tamshing nie jest bezpośrednio związany z Drukpą Kunleyem, jego duch – ten przewrotny, lecz uczciwy – wydaje się być obecny także tam, wśród fresków, modlitw i codziennych gestów.
Właśnie ta ciągłość – między świętym sprzed pięciu stuleci a młodym mnichem w dzisiejszym Bhutanie – pokazuje, że dziedzictwo Drukpy Kunleya nie jest zamknięte w historii. Ono oddycha, śmieje się i uczy dalej – na własnych zasadach.
Zderzenie z dziedzictwem Drukpy Kunleya bywa dla wielu zachodnich podróżników doświadczeniem wytrącającym z poznawczego komfortu. Bo to nie tylko barwna historia świętego z fallusem. To konfrontacja z tym, jak głęboko – i jak różnie – kultura może traktować kwestie cielesności, duchowości i wstydu.
W świecie, z którego pochodzimy, duchowość przez wieki odcinała się od ciała. Była subtelna, odrealniona, czysta – najlepiej milcząca i powściągliwa. Tymczasem w Bhutanie, za sprawą takich postaci jak Drukpa Kunley, duchowość wraca na ziemię. Mówi głośno. Dotyka skóry. Jest obecna w żarcie, seksualności, prowokacji – i nie traci przez to swojej głębi. Wręcz przeciwnie.
Dla nas to zderzenie nie było łatwe do nazwania. Ale właśnie dlatego było istotne. Zrozumieliśmy, że nie ma jednej definicji świętości. I że wyobrażenia, które nosimy – o tym, co duchowe, a co profanujące – są konstruktem kulturowym, a nie prawdą uniwersalną.
Drukpa Kunley wciąż pełni w Bhutanie rolę lustra. Lustra, w którym można się przejrzeć bez filtra. To lustro nie wygładza, nie uświęca, nie wybiela. Pokazuje człowieka w całości: śmiejącego się, pragnącego, wątpiącego. I w tym wszystkim – zdolnego do duchowej przemiany.
Z Bhutanu wróciliśmy z pytaniami, nie z odpowiedziami. Ale jedno wiemy na pewno: duchowość, która nie boi się śmiechu, jest duchowością, która potrafi przetrwać. I być może właśnie dlatego – mimo upływu wieków – Drukpa Kunley nadal uczy. Wciąż bez tabu.
Bogata baza ikonografii himalajskiej, w tym dzieła przedstawiające Drukpę Kunleya.
https://www.himalayanart.org/search/set.cfm?setID=1625
Informacje o historii, znaczeniu i rytuałach związanych z klasztorem założonym przez Drukpę Kunleya.
https://www.chimilhakhang.com/
Szczegółowy artykuł encyklopedyczny na temat życia i nauk Drukpy Kunleya.
https://en.wikipedia.org/wiki/Drukpa_Kunley
Informacje o klasztorze Chimi Lhakhang, jego historii i znaczeniu kulturowym.
https://en.wikipedia.org/wiki/Chimi_Lhakhang
Opis tradycji malowania fallusów na budynkach w Bhutanie, związanej z Drukpą Kunleyem.
https://en.wikipedia.org/wiki/Phallus_paintings_in_Bhutan
O autorce:
Joanna Składanek, współzałożycielka Tugende. Studiowała turystykę oraz międzynarodowe prawa człowieka, odwiedziła blisko 100 krajów. Zajmuje się fotografią – zarówno zawodowo, jak i hobbystycznie. Bhutan uwielbia za duchową głębię, serdeczność ludzi i żywe poczucie harmonii między tradycją a codziennością.
Podczas naszych wypraw do Bhutanu odwiedzamy lokalne farmy, gotujemy z mieszkankami wiosek i dowiadujemy się z pierwszej ręki, jak wygląda życie w kraju, który walczy o organiczną przyszłość. To nie tylko kulinarna przygoda, ale lekcja pokory i szacunku dla pracy, której owoce trafiają na talerz.
Jeśli chcesz zobaczyć, jak wygląda rolnictwo, które jeszcze nie poddało się masowej chemizacji – Bhutan jest miejscem, które warto doświadczyć na własnej skórze.
Przeczytaj także:
Marzy Ci się podróż do Bhutanu? Dołącz do jednej z naszych kameralnych wypraw grupowych albo pozwól nam zorganizować dla Ciebie prywatny wyjazd – dokładnie taki, o jakim marzysz. Stworzymy program szyty na miarę, dostosowany do Twoich zainteresowań, tempa i potrzeb – niezależnie od tego, czy zależy Ci na duchowej refleksji, trekkingach w himalajskich dolinach, czy spotkaniach z lokalną kulturą.
Jeśli jesteś gotowy/a – wypełnij krótki formularz ze wstępnymi informacjami o terminie, wielkości grupy, budżecie i Twoich zainteresowaniach: tugende.pl/wyprawy-szyte-na-miare.
Tybet. Mistyczne spotkanie z duszą świata – 1960 USD + 3210 PLN
Kolumbia. Magiczna przygoda – cena 2520 USD/os
Magia Meksyku. Obchody Święta Zmarłych – 2260 USD + 1620 PLN
Sylwester w Kolumbii. Magiczna przygoda – cena 2460 USD/os
Kolumbia. Amazonia i Karaiby – cena 2850 USD/os
