Las Firmihin, położony na wapiennym płaskowyżu Dixam, to największe i najlepiej zachowane skupisko Dracaena cinnabari – legendarnego smoczego drzewa, symbolu Sokotry. Las ten nie tylko przyciąga swoim surrealistycznym pejzażem, lecz także odgrywa kluczową rolę w ochronie lokalnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. W obliczu zmian klimatycznych i presji wypasu, Firmihin staje się miejscem walki o przetrwanie jednego z najbardziej zagrożonych ekosystemów wyspy.
Las Firmihin rozciąga się na wysokości 600–800 m n.p.m. na centralnym płaskowyżu Sokotry, którego wapienne krawędzie opadają w kierunku Wadi Dirhur – największego kanionu wyspy. Teren ten podlega intensywnej erozji krasowej, co sprzyja zakorzenianiu się smoczych drzew, sięgających podziemnych warstw wodonośnych.
W krajobrazie dominują płaskie głazy, niskie zarośla i rozsiane wśród nich sylwetki parasolowatych Dracaena cinnabari. Ich korony rozpostarte szeroko nad suchym podłożem wyglądają jak żywe konstrukcje z innego świata.
Drzewo smoczej krwi to endemiczny gatunek Sokotry, nie występujący naturalnie nigdzie indziej na Ziemi. Dorasta do 10 m wysokości i może żyć nawet 600 lat. Czerwona żywica wydzielana przez uszkodzoną korę – tzw. smocza krew (sanguis draconis) – była wykorzystywana w starożytnym Rzymie i Grecji jako pigment, lek i środek balsamujący.
W lesie Firmihin zachowało się około 900 dorosłych drzew, w większości starych osobników. Badania wykazują, że naturalna regeneracja niemal całkowicie ustała, głównie z powodu zgryzania młodych siewek przez kozy źródło: IUCN Red List – Dracaena cinnabari. Ten brak odnowienia stanowi poważne zagrożenie dla przetrwania gatunku.
Las Firmihin to nie tylko krajobraz zapierający dech w piersiach – to kluczowy obszar podtrzymujący unikalną równowagę ekologiczną Sokotry oraz żywy nośnik tradycji społeczności pasterskich zamieszkujących wyspę od pokoleń.
Smocze drzewo (Dracaena cinnabari) odgrywa szczególną rolę w mikroekosystemach płaskowyżu Dixam. Rozłożysta korona zapewnia cień i zatrzymuje wilgoć, tworząc mikrosiedliska dla dziesiątek gatunków mchów, porostów, drobnych stawonogów i ptaków, w tym endemicznego nektarnikowatego Socotra Sunbird (Chalcomitra balfouri).
Korzenie drzew przyczyniają się do stabilizacji erodujących gleb krasowych, spowalniając procesy degradacji gruntów na wysoko położonych terenach wyspy. Ich obecność wspiera także retencję wody, kluczową dla przetrwania rzadkiej roślinności i lokalnych użytkowników pastwisk.
Zanik smoczych drzew oznacza nie tylko utratę spektakularnego gatunku, ale także całej sieci powiązań ekologicznych, która przez tysiąclecia wyewoluowała na Sokotrze w izolacji od kontynentów.
Dla lokalnych społeczności zamieszkujących obszary płaskowyżu – zwłaszcza koczowniczych pasterzy – las Firmihin ma znaczenie rytualne, tożsamościowe i praktyczne. Od pokoleń drzewom przypisywano właściwości ochronne. Żywica, znana jako „smocza krew”, była stosowana nie tylko jako lek i barwnik, lecz także w celach magicznych – do odganiania złych duchów, błogosławienia dzieci czy zabezpieczania domostw.
Wędrujący pasterze orientowali się w terenie, wykorzystując kształty drzew jako punkty nawigacyjne, a las traktowano jako miejsce kontaktu z przodkami – przestrzeń duchową, którą należało szanować.
Zanik tych drzew to nie tylko katastrofa ekologiczna – to również utrata pamięci kulturowej, zakorzenionej w przekazie ustnym, rytuałach i systemie wierzeń mieszkańców Sokotry.
Współczesne programy ochrony, prowadzone przez Socotra Conservation and Development Programme (SCDP), UNESCO oraz lokalne władze, opierają się na idei, że przyszłość lasu Firmihin zależy od lokalnych społeczności. Inicjatywy takie jak kontrolowany wypas, edukacja ekologiczna w szkołach, czy szkolenia dla przewodników terenowych są próbą pogodzenia potrzeb ludności z koniecznością ochrony dziedzictwa przyrodniczego.
To właśnie tu – na styku kultur pasterskich, duchowości i nauki – las Firmihin staje się symbolem Sokotry jako żywego laboratorium ewolucji i oporu wobec presji cywilizacyjnej.
Od 2003 roku teren objęty jest programami ochrony prowadzonymi przez Socotra Conservation and Development Programme (SCDP) we współpracy z UNESCO i UNEP. Celem jest wyznaczenie stref wyłączonych z wypasu oraz wspieranie naturalnej regeneracji gatunku poprzez programy edukacyjne i sadzenie młodych drzewek z lokalnych szkółek.
Mimo to, brak kompleksowego systemu monitoringu oraz wzrost turystyki bez odpowiednich regulacji zwiększają ryzyko degradacji. Wysiłki o zachowanie tego unikalnego krajobrazu to wyścig z czasem.
Dojazd: Z Hadibo około 1,5–2 godziny samochodem terenowym przez góry Hajhir.
Zwiedzanie: Zalecane z lokalnym przewodnikiem z wioski Dixam. Trasa spacerowa ok. 2 km w terenie nierównym.
Najlepszy czas: Październik–kwiecień. W sezonie letnim upały, silne wiatry i ograniczona widoczność.
Wyposażenie: buty trekkingowe, nakrycie głowy, woda, lornetka, aparat, krem z filtrem.
Spacer po lesie Firmihin nie przypomina typowego trekkingu. To spotkanie z pejzażem niemal niezmienionym od setek lat, gdzie każde drzewo ma swoje miejsce, a cisza podkreśla wagę tego, co ulotne. Z krawędzi płaskowyżu można spojrzeć w głąb Wadi Dirhur, zrozumieć geologiczną historię wyspy i zauważyć, jak dramatycznie zmieniają się strefy roślinne wraz z wysokością.
Czy można podróżować po Sokotrze bez lokalnego przewodnika?
Nie – w praktyce nie ma takiej możliwości.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, cudzoziemcy mogą podróżować po Sokotrze wyłącznie z licencjonowanym lokalnym operatorem lub przewodnikiem. Wymóg ten ma na celu ochronę środowiska wyspy oraz zapewnienie bezpieczeństwa podróżnych. Samodzielna eksploracja (np. wynajęcie auta bez przewodnika) nie jest obecnie dozwolona ani realizowana przez żadne legalne biuro turystyczne.
Czy można zwiedzać las Firmihin samodzielnie?
Technicznie tak, ale ze względu na brak oznaczeń, trudny teren i potrzebę interpretacji przyrodniczej zdecydowanie zaleca się obecność lokalnego przewodnika, który nie tylko poprowadzi najbezpieczniejszą trasą, ale i opowie o znaczeniu drzew dla kultury i środowiska Sokotry.
Czy smocza krew z Sokotry jest legalna do przewożenia?
W małych ilościach – np. w postaci pamiątki kupionej na miejscu – tak. Jednak eksport na większą skalę podlega ścisłym regulacjom (CITES Appendix II) i może być traktowany jako nielegalny handel surowcami pochodzącymi z gatunków zagrożonych.
Dlaczego smocze drzewa są zagrożone?
Głównie z powodu braku naturalnego odnowienia – siewki są zjadane przez kozy. Problemem jest też brak kontroli nad wypasem i rosnąca presja turystyczna w nieuregulowanych rejonach.
Jak długo trwa spacer po lesie?
Typowa trasa przez las zajmuje 1,5–2 godziny, w zależności od tempa, warunków pogodowych i liczby przystanków na zdjęcia. Nie jest to trasa trudna, ale wymaga pewnej sprawności – teren jest kamienisty, bez cienia i nierówny.
Miller, A.G. & Morris, M. (2004). Ethnoflora of the Soqotra Archipelago. Royal Botanic Garden, Edinburgh.
[SCDP Reports 2017–2022 – Socotra Conservation & Development Programme (archiwum lokalne)]
Jeśli chcesz odwiedzić Sokotrę i przejść między żywymi pomnikami przeszłości w lesie Firmihin, wybierz się z nami na jedną z wypraw. Organizujemy kameralne wycieczki z lokalnymi przewodnikami i z poszanowaniem dla przyrody wyspy.
O autorce:
Joanna Składanek, współzałożycielka Tugende. Studiowała turystykę oraz międzynarodowe prawa człowieka, odwiedziła blisko 100 krajów. Zawodowo i z pasji zajmuje się fotografią. Sokotrę pokochała za dzikość, szczerość i bezkompromisowość — to miejsce, które uczy pokory wobec natury i szacunku wobec ludzi, którzy z nią żyją w codziennym dialogu.
Jeśli szukasz wycieczki na Sokotrę, która zaczyna się z otwartymi oczami – dołącz do naszych kameralnych grup lub skontaktuj się z nami – zorganizujemy Ci prywatną wyprawę, która w pełni spełni Twoje oczekiwania. A może chcesz sprawdzić, jak wyglądają nasze wyprawy w praktyce? Sprawdź nasz profil na instagramie!
Przeczytaj także:
Marzy Ci się wycieczka na Sokotrę? Dołącz do jednej z naszych kameralnych wypraw grupowych i zobacz miasto naszymi oczami.
