Día de los Muertos, czyli Dzień Zmarłych, to jedno z najbardziej charakterystycznych i kolorowych świąt w kulturze meksykańskiej. Obchodzone 1 i 2 listopada, jest okazją do uczczenia pamięci zmarłych bliskich. W przeciwieństwie do Halloween, Día de los Muertos nie jest dniem strachu i przerażenia, ale radosnym świętem pełnym miłości, wspomnień i duchowej bliskości.
Día de los Muertos ma swoje korzenie w wierzeniach prekolumbijskich kultur Mezoameryki, takich jak Aztekowie, Majowie, Purepecha, Nahua i Totonakowie. Dla tych ludów śmierć nie była końcem, lecz częścią cyklu życia. Aztekowie wierzyli, że zmarli udają się do Mictlán, krainy zmarłych, gdzie przechodzą przez dziewięć poziomów, zanim osiągną wieczny spokój. Każdego roku dusze zmarłych mogły powrócić na ziemię, aby odwiedzić swoich bliskich.
Pod wpływem katolickich misjonarzy, którzy przybyli wraz z hiszpańskimi konkwistadorami w XVI wieku, obchody te zostały zintegrowane z katolickimi świętami Wszystkich Świętych i Zaduszek. Dziś Día de los Muertos łączy elementy obu tradycji – prekolumbijskiej i chrześcijańskiej.
Centralnym elementem obchodów Día de los Muertos są ofrendas – ołtarze, na których rodziny umieszczają zdjęcia zmarłych, ich ulubione jedzenie, napoje oraz przedmioty, które były dla nich ważne za życia. Ofrendas są ozdobione kolorowymi papierowymi dekoracjami (papel picado), kwiatami (głównie nagietkami, znanymi jako cempasúchil), świecami i czaszkami z cukru (calaveras).
Każdy element ofrendy ma swoje symboliczne znaczenie. Na przykład, czaszki z cukru symbolizują śmierć jako część życia, kwiaty nagietka mają przyciągnąć dusze zmarłych, a chleb zmarłych (pan de muerto) reprezentuje dar dla duchów.
Día de los Muertos jest obchodzone na różne sposoby w różnych regionach Meksyku. W stanie Michoacán, szczególnie na wyspie Janitzio, ludzie zbierają się na cmentarzach, aby czuwać przy grobach, śpiewać i modlić się przez całą noc. W Oaxaca odbywają się parady, koncerty i warsztaty rzemieślnicze. W mieście Meksyk organizowane są wielkie parady, a całe miasto jest ozdobione kolorowymi dekoracjami.
Día de los Muertos jest obchodzone w różnych regionach Meksyku i innych krajach z różnorodnością rytuałów, które ewoluowały na przestrzeni lat. Pomimo wpływów współczesności, wiele tradycyjnych elementów pozostaje nienaruszonych:
Ofrendas: Wciąż są centralnym elementem obchodów, gdzie rodziny tworzą ołtarze zmarłych, umieszczając na nich zdjęcia, jedzenie, napoje, kwiaty i przedmioty osobiste.
Cmentarze: Rodziny odwiedzają groby swoich bliskich, sprzątają je i dekorują kwiatami. Często spędzają noc na cmentarzach, modląc się i wspominając zmarłych.
Parady i Festiwale: W miastach organizowane są kolorowe parady i festiwale, które przyciągają zarówno lokalnych mieszkańców, jak i turystów. Wystawy sztuki, koncerty i pokazy taneczne stały się integralną częścią święta.
Tradycyjne Jedzenie: Przygotowywane są potrawy, takie jak pan de muerto (słodki chleb), tamales i różne regionalne przysmaki, które są często spożywane podczas rodzinnych spotkań.
Makijaż i Kostiumy: Makijaż czaszki (calavera) i kostiumy inspirowane postacią La Catrina stały się popularnym elementem obchodów, szczególnie w miastach.
Día de los Muertos ewoluowało na przestrzeni lat, zachowując wiele tradycyjnych elementów, ale również adaptując się do współczesnych czasów. W dużych miastach, takich jak Meksyk, obchody stały się bardziej komercyjne, przyciągając turystów z całego świata. Pomimo tego, wciąż zachowują swoje głębokie, duchowe znaczenie dla wielu Meksykanów.
Współczesne ofrendas mogą zawierać nowoczesne elementy, takie jak zdjęcia cyfrowe, przedmioty codziennego użytku zmarłych, a nawet ich profile na mediach społecznościowych. Parady, koncerty i wystawy sztuki stały się integralną częścią obchodów w wielu miastach.
Chociaż komercjalizacja i globalizacja mają wpływ na Día de los Muertos, wiele tradycyjnych elementów pozostaje nienaruszonych. W małych wioskach i społecznościach nadal zachowuje się stare rytuały, takie jak nocne czuwania na cmentarzach, przygotowywanie tradycyjnych potraw i ręczne wykonywanie ozdób.
Współczesne świętowanie Día de los Muertos to połączenie tradycji i nowoczesności, gdzie elementy kultury masowej współistnieją z głęboko zakorzenionymi wierzeniami i praktykami. Pomimo zmian, rdzeń święta – uczczenie pamięci zmarłych i celebrowanie życia – pozostaje niezmienny.
Obchody Día de los Muertos różnią się w zależności od regionu, ale pewne elementy są wspólne:
Film „Coco” Disneya i Pixara, wydany w 2017 roku, miał ogromny wpływ na globalne postrzeganie Día de los Muertos. Film opowiada historię młodego chłopca, który przenosi się do krainy zmarłych, aby odkryć historię swojej rodziny. „Coco” nie tylko wprowadził widzów na całym świecie do bogatej kultury i tradycji Meksyku, ale również podkreślił znaczenie pamięci i rodzinnych więzi.
Produkcja przyczyniła się do wzrostu zainteresowania Día de los Muertos poza Meksykiem. W wielu krajach zaczęto organizować własne obchody, nawiązujące do meksykańskich tradycji. Chociaż nie zawsze są one wiernym odzwierciedleniem autentycznych obrzędów, „Coco” pomógł zwiększyć świadomość i szacunek dla tej wyjątkowej tradycji.
Chociaż film raczej spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem i uznaniem za swoją autentyczność w przedstawianiu meksykańskiej kultury, towarzyszyły mu również pewne kontrowersje. Poniżej przedstawiamy różne opinie, zarówno pozytywne, jak i krytyczne, dotyczące wpływu filmu na postrzeganie święta:
Pozytywne Wpływy „Coco”
Promocja Kultury Meksykańskiej: „Coco” pomogło wprowadzić Día de los Muertos do szerokiej publiczności, zwiększając globalne zainteresowanie i zrozumienie tej tradycji. Film ukazał piękno i znaczenie święta, podkreślając wartość rodziny, pamięci i dziedzictwa.
Edukacja: Dla wielu widzów, szczególnie dzieci, „Coco” stało się edukacyjnym narzędziem, które pomogło wyjaśnić, czym jest Día de los Muertos. Szkoły i instytucje kulturalne często wykorzystują film jako punkt wyjścia do rozmów o meksykańskich tradycjach.
Autentyczność: Twórcy filmu starali się zachować autentyczność, konsultując się z ekspertami i lokalnymi społecznościami. Film zawierał wiele tradycyjnych elementów, takich jak ofrendas, muzyka mariachi i kolorowe dekoracje, co zyskało uznanie wielu widzów.
Kontrowersyjne Opinie
Komercjalizacja Święta: Krytycy argumentują, że „Coco” przyczyniło się do dalszej komercjalizacji Día de los Muertos. Tradycja, która ma głębokie duchowe znaczenie, została przekształcona w produkt konsumpcyjny, sprzedawany w sklepach z pamiątkami i wykorzystywany w marketingu.
Cultural Appropriation: Niektórzy uważają, że „Coco” jest przykładem kulturowej aproprjacji, gdzie hollywoodzka produkcja czerpie z tradycji innej kultury dla zysku komercyjnego. Krytycy podnoszą, że Disney, korporacja spoza Meksyku, nie ma prawa czerpać korzyści finansowych z meksykańskich tradycji.
Prawa Autorskie: Przed premierą filmu Disney próbował zarejestrować „Día de los Muertos” jako znak towarowy, co wywołało ogromne oburzenie i zostało odebrane jako próba zawłaszczenia kultury. Po silnym sprzeciwie społeczności, Disney wycofał wniosek.
Simplifikacja i Stereotypy: Chociaż film starał się być wierny kulturze, niektórzy krytycy uważają, że w pewnym stopniu upraszcza i romantyzuje tradycję, prezentując ją w sposób, który jest łatwiejszy do zaakceptowania dla międzynarodowej publiczności. Pewne aspekty kultury mogły zostać zredukowane do stereotypów.
Día de los Muertos to święto, które łączy przeszłość z teraźniejszością, tradycję z nowoczesnością, a także życie ze śmiercią w sposób, który jest unikalny dla kultury meksykańskiej. Pomimo wpływu współczesnych mediów i globalizacji, święto to zachowuje swoją autentyczność i głębokie znaczenie dla tych, którzy je obchodzą.
